Công nghệ ghi hình tốc độ chuyển động cao (hay tốc độ khung hình cao, high frame rates) là một trong những công nghệ sản xuất phim hiện đại và tiên tiến hàng đầu hiện nay. Dù có lịch sử phát triển lâu đời dẫu vậy chưa nhiều bộ phim được áp dụng phương thức ghi hình này do nhiều yếu tố trong đó chủ yếu liên quan đến kinh phí sản xuất cũng như tiêu chuẩn rạp chiếu chưa đáp ứng kịp thời.
Ngày nay, các bộ phim điện ảnh chiếu rạp đa phần được sản xuất dưới tốc độ khung hình 24fps. Hiểu đơn giản là sẽ có 24 hình ảnh tĩnh được chiếu liên tục trong khoảng thời gian 1 giây đồng hồ.
Do đặc tính lưu ảnh của mắt người, các bức ảnh tĩnh này sẽ được mắt sắp xếp để tạo ra một chuyển động liền mạch và đây là phương thức cơ bản để tạo thành các video ngày nay, giống như cách các họa sĩ hoạt hình vẽ các bức ảnh tĩnh trên giấy sau đó lật liên tục để tạo ra chuyển động.
Tốc độ khung hình được hiểu là số hình ảnh trong 1 giây chuyển động. Càng nhiều hình ảnh, tốc độ hình càng cao và chuyển động càng mượt mà
Theo Vanilla Video, trong lịch sử phát triển của điện ảnh, không có tiêu chuẩn khung hình nào được thiết lập mà chỉ có một số định dạng trở nên phổ biến hơn các định dạng khác. Bài viết trên trang này cũng cho rằng, mắt người có thể phân tách riêng biệt các hình ảnh nếu như nó chỉ có khoảng từ 10 đến 12 khung hình xuất hiện trong 1 giây tuy nhiên khi con số này cao hơn, mắt người sẽ biến chúng thành các chuyển động liền mạch.
Các nhà làm phim thời kỳ trước đã áp dụng nhiều loại khung hình vào sản xuất trong đó có cả việc sử dụng các tốc độ khác nhau cho những phân cảnh khác nhau nhưng chủ yếu phổ biến ở mức 16fps. Tuy nhiên sự ra đời của phim có tiếng đã làm thay đổi điều này.
Ở thời điểm đó, người ta chỉ có thể đồng bộ âm thanh và hình ảnh bằng cách in trực tiếp một rãnh chứa dữ liệu âm thanh lên cuộn phim và phát đồng thời. Như vậy, nếu tốc độ khung hình thấp, âm thanh phát ra sẽ chậm và không đủ để tai có thể nghe được rõ ràng. Chính vì vậy, 24fps ra đời như một mốc tiêu chuẩn của ngành sản xuất phim điện ảnh âm thanh hiện đại sau này.
Việc sử dụng 24fps cũng mang nhiều yếu tố kinh tế khi số lượng cuộn phim sẽ giảm đi (nếu so với tốc độ khung hình cao hơn). Cùng với đó, nếu sản xuất phim hiện đại đặt ở mức 24fps, các biên tập viên cũng sẽ phải sử dụng một lượng dữ liệu nhỏ hơn, tiết kiệm thời gian và tài nguyên máy móc.
Như đã trình bày ở trên, dù tốc độ khung hình của các bộ phim điện ảnh hiện nay đa phần đều sử dụng ở mức 24fps dẫu vậy, trải nghiệm này chưa thực sự mang lại hiệu quả thị giác tối ưu đặc biệt là với những phân cảnh hành động nhanh, phức tạp. Chính vì thế, vẫn có nhiều nhà làm phim lựa chọn phương thức tăng tốc độ khung hình để khiến cho các chuyển động trên phim mượt mà và ấn tượng hơn.
Ví dụ về sự khác biệt trong hình ảnh chuyển động ở các tốc độ khung hình khác nhau. Ảnh: Rene.E Laboratory
Tốc độ khung hình cao vì vậy được ra đời như một thuật ngữ để chỉ đến các đoạn phim có tốc độ cao hơn mức tiêu chuẩn, chủ yếu là mức 48fps (tức là cao gấp đơn tốc độ chiếu thông thường, gồm 48 hình ảnh tĩnh xuất hiện chỉ trong 1 giây đồng hồ).
Ngoài ra, còn có những tác phẩm được sản xuất hoặc sử dụng kỹ thuật dựng để đẩy tốc độ lên mức 50 đến 60fps, thậm chí là 120fps. Dẫu vậy, các loại phim này gần như không xuất hiện ở rạp chiếu do máy chiếu hiện đại chưa thể đáp ứng được các tốc độ cao đến như vậy. Chúng chủ yếu được tìm thấy thông qua các bản phim băng đĩa hoặc nội dung truyền phát trên internet/ truyền hình cáp.
Dù là một kỹ thuật tiên tiến và mang lại trải nghiệm thị giác ấn tượng tuy nhiên do những bất lợi trong quá trình sản xuất như giá thành cao, các rạp chiếu không đủ đáp ứng tiêu chuẩn mà tốc độ khung hình cao không được nhiều nhà làm phim lựa chọn cho dự án điện ảnh của mình.
Năm 2012, bộ phim The Hobbit: An Unexpected Journey của Peter Jackson, được ghi nhận là tác phẩm điện ảnh trình chiếu rộng rãi với tốc độ khung hình cao đầu tiên trên thế giới. Bộ phim ra mắt được giữ nguyên ở mức 48fps trong khi trước đó nhiều tác phẩm cũng đã được sản xuất thậm chí lên đến 60fps dẫu vậy khi ra rạp, các nhà làm phim buộc phải chuyển đổi xuống dạng 24fps để các máy chiếu có thể đáp ứng được yêu cầu.
The Hobbit là dự án đầu tiên có thể ra mắt rộng rãi trên toàn cầu ở tốc độ khung hình cao 48fps
Hai phần hậu truyện sau đó của loạt The Hobbit là The Hobbit: The Desolation of Smaug và The Hobbit: The Battle of the Five Armies cũng được sản xuất và ra mắt ở công nghệ này.
Năm 2016, nhà làm phim Đài Loan Lý An ra mắt tác phẩm Billy Lynn's Long Halftime Walk. Đây được xem là dự án phim điện ảnh có tốc độ khung hình cao nhất cho đến thời điểm đó, ở mức 120fps trên định dạng 4K UHD. Tuy nhiên, phim thực tế không thể ra mắt với hoàn toàn tốc độ này mà đã được giảm xuống mức 24fps cho rạp chiếu 3D và 60fps cho suất chiếu 2D tiêu chuẩn. Năm 2019, ông cũng tiếp tục thử sức với định dạng này ở Gemini Man, dẫu vậy bộ phim không đạt được hiệu quả thị giác mong muốn cũng như chất lượng nội dung bị đánh giá là không đột phá, kém hấp dẫn.
Một năm sau đó, phim ngắn Flamenco của Demetri Portelli đã thiết lập một kỷ lục sản xuất mới với tốc độ 120fps trên định dạng 3D và 192fps cho định đạng 2D.
Avatar: The Way of Water cũng được ra mắt ở tốc độ khung hình cao
Gần đây nhất, James Cameron cũng giới thiệu dự án điện ảnh Avatar: The Way of Water ở định dạng khung hình tốc độ cao tuy nhiên chỉ dừng lại ở mức 48fps, đủ để các rạp chiếu phim tại nhiều nơi có thể phát hành mà không phải nâng cấp máy chiếu. Dẫu vậy đội ngũ sản xuất bộ phim sau đó cũng phải xuất các phiên bản khác nhau bao gồm cả bản không có khung hình cao để phục vụ các phòng chiếu có công nghệ cũ.
Hai tác phẩm khác của Cameron là Avatar (2009) và Titanic (1997) cũng đã được tái phát hành gần đây dưới dạng Remastered, sử dụng phần mềm TrueCut Motion để đẩy tốc độ khung hình lên 48fps phục vụ khán giả dù trước đó phim chỉ được sản xuất ở mức 24fps.
