Disney có nguy cơ mất khả năng sở hữu độc quyền thương hiệu Mickey Mouse

Mickey Mouse là một nhân vật hoạt hình gắn liền với danh tiếng của tập đoàn truyền thông và giải trí hàng đầu thế giới Walt Disney. Nhân vật này đã có một lịch sử phát triển lâu dài với nhiều thăng trầm nhưng cũng không ít thành tựu nổi bật.

Được ra mắt vào năm 1928, Mickey Mouse hiện đã có mặt trong hơn 22 phim ngắn, 11 phim dài và 8 dự án truyền hình được phát sóng liên tục cho đến nay. Hình ảnh của chú chuột thú vị này cũng có mặt trên các sản phẩm lưu niệm, quần áo, giày dép, túi xách và trò chơi điện tử...

Mickey Mouse có lịch sử phát triển lâu đời, gắn liền với danh tiếng của tập đoàn Walt Disney

Nhân vật này từng nhận 10 đề cử cho hạng mục Phim hoạt hình ngắn xuất sắc nhất tại lễ trao giải Oscar các năm. Năm 1994, bốn bộ phim có sự xuất hiện của Mickey được đưa vào cuốn sách 50 phim hoạt hình vĩ đại nhất mọi thời đại do các thành viên hoạt động trong lĩnh vực công nghiệp hoạt hình Hoa Kỳ bình chọn. Đây cũng là nhân vật hoạt hình đầu tiên sở hữu cho mình ngôi sao trên Đại lộ Danh vọng Hollywood vào năm 1978.

Tính đến tháng 8 năm 2021, số liệu thống kê từ Statista, nhượng quyền Micky Mouse và những người bạn đạt giá trị ước tính khoảng 80.3 tỷ USD, xếp sau Pokémon, Hello Kitty và Winne the Pooh.

Dù là một thành tựu lớn của Walt Disney, tuy nhiên theo luật pháp Hoa Kỳ, các tác phẩm sáng tạo sẽ trở thành một tài sản công cộng (public domain) khi hết thời hạn 95 năm kể từ năm chính thức phát hành đến với khán giả đại chúng.

Chiếu theo thời gian này, tác phẩm đầu tiên được Walt Disney ra mắt có hình ảnh chuột Mickey là Steamboat Willie (ra mắt vào năm 1928) và tính đến ngày 1 tháng 1 năm 2024, nó sẽ hết thời gian được luật sở hữu trí tuệ bảo hộ tại Hoa Kỳ, tất nhiên là nếu không có bất kỳ trường hợp đặc biệt nào xảy ra.

Mickey Mouse xuất hiện trong nhiều công viên Disneyland và là biểu tượng thu hút khách thăm quan hàng đầu của tập đoàn. Ảnh: Paul Hiffmeyer/Disneyland

Theo Comicbook, Disney từng đã có lịch sử đấu tranh lâu dài nhằm bảo vệ quyền sở hữu của họ với Mickey Mouse. Ở thời điểm tác phẩm hoạt hình ngắn Steamboat Willie ra mắt, thời hạn bản quyền được luật pháp Hoa Kỳ quy định chỉ có 56 năm. Hãng phim này và nhiều đơn vị khác đã thực hiện một chiến dịch vận động thành công và luật được sửa đổi vào năm 1976 nâng thời hạn lên 75 năm. Năm 1998, Disney tiếp tục một chiến dịch khác để đẩy khoảng thời gian cho phép tài sản được sở hữu độc quyền lên 95 năm như hiện tại.

Đầu năm nay, cuốn sách dành cho trẻ em của tác giả người Anh AA Milne với tên gọi Winnie-the-Pooh cũng đã được đưa vào danh mục tài sản công cộng do nó được xuất bản vào năm 1926. Tuy nhiên, bản chuyển thể phái sinh tác phẩm hoạt hình do Walt Disney thực hiện được ra mắt muộn hơn vào năm 1966 nên nó vẫn được bảo hộ theo luật bản quyền Hoa Kỳ.

Winne-the-Pooh cũng sẽ mất hiệu lực bảo vệ tại Vương Quốc Anh vào năm 2026 do luật pháp tại đây quy định về thời hạn có đôi chút khác biệt. Trước năm 1996, nó được tính là 50 năm kể từ năm mất của tác giả đã tạo ra tác phẩm tuy nhiên sau đó luật pháp sửa đổi để tăng lên thành 70 năm.

Năm 2022 cũng là năm hết hạn bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ với một số tác phẩm nghệ thuật khác như cuốn tiểu thuyết The Sun Also Rises (Mặt trời vẫn mọc) của nhà văn người Mỹ Ernest Hemingway hay cuốn sách thiếu nhi Bambi, a Life in the Woods của Felix Salten.