Hai năm vừa qua chứng kiến nhiều thách thức với nền công nghiệp điện ảnh, đặc biệt là mảng kinh doanh rạp chiếu phim truyền thống. Sự ra đời của các nền tảng trực tuyến, sự thay đổi trong thói quen sinh hoạt cũng như nền kinh tế trì trệ tại nhiều quốc gia đã khiến cho điện ảnh khó đạt được cột mốc doanh thu ấn tượng.
Avengers: Endgame từng có thời gian xác lập kỷ lục phim ăn khách nhất mọi thời đại khi được ra mắt vào năm 2019. Ảnh: Marvel Studios
Ngành công nghiệp điện ảnh trên toàn cầu đã phải trải qua hai năm khó khăn. Ngay trước khi dịch bệnh càn quét thế giới, năm 2019 ghi nhận tín hiệu khả quan khi doanh thu toàn cầu đạt cột mốc kỷ lục 42.2 tỷ USD. Nhiều bom tấn ra mắt và mang về doanh thu cao phải kể đến như trường hợp của Avengers: Endgame với 2.78 tỷ USD doanh thu phòng vé hay The Lion King với 1.66 tỷ USD, Frozen 2 với 1.45 tỷ USD... Top 10 bộ phim đạt thành tích ấn tượng nhất trong năm 2019, 9 trong số đó có doanh thu trên 1 tỷ USD.
Năm 2019 cũng chứng kiến doanh thu ngành giải trí toàn cầu đạt 100 tỷ USD lần đầu tiên trong lịch sử. Theo số liệu công bố bởi Hiệp Hội Điện Ảnh Hoa Kỳ vào tháng 03 năm 2020, dung lượng thị trường giải trí trên thiết bị di động và tại nhà cũng bùng nổ ở mức 58.8 tỷ USD.
Trước thời điểm dịch bệnh, tám thị trường trên thế giới đã đạt mức doanh thu phòng vé 1 tỷ USD trong đó khu vực Châu Á Thái Bình Dương có sự chuyển mình mạnh mẽ.
Ngành công nghiệp cung cấp nội dung trên di động cũng có mức doanh thu ấn tượng trong năm 2019. Ảnh: Pocker-lint
Tuy nhiên, COVID-19 đã thay đổi tất cả mọi thứ. Rạp chiếu phim đóng băng, doanh thu trở về cột mốc đáng lo ngại và nhiều giai đoạn còn không có ghi nhận tình hình bán vé. Phim điện ảnh đắp chiếu và liên tục hoãn thời gian ra mắt từ vài tháng cho đến cả năm. Điều này đồng nghĩa với cơ hội đạt được lợi nhuận của các bộ phim càng khan hiếm hơn.
Sự gia tăng các khoản vay đến hạn, các chiến lược marketing đổ bể cùng với đó là sự thiếu nhiệt huyết từ người hâm mộ đặt áp lực lớn lên các xưởng phát hành và nhà đầu tư, đặc biệt là với những dự án điện ảnh có kinh phí sản xuất cao.
Trường hợp điển hình nhất phải kể đến là No Time To Die. Phần phim cuối cùng trong loạt phim về James Bond dưới sự tham gia của nam tài tử người Anh Daniel Craig đã có gần một năm rưỡi hoãn chiếu. Bộ phim có kinh phí 250 triệu USD sau đó mang về hơn 750 triệu USD trên toàn cầu.
Đây là một cột mốc lớn và có thể trở thành chiến thắng phòng vé nếu phim ra mắt đúng hạn. Dẫu vậy, báo cáo vào cuối tháng 11 năm ngoái từ Variety cho biết, MGM (đơn vị sản xuất và phát hành bộ phim) đã ghi nhận khoản thua lỗ 100 triệu USD. Studio tính toán mức hòa vốn của dự án này ở 900 triệu USD.
No Time To Die vẫn báo cáo lỗ dù mức doanh thu tương đối cao
Như vậy, ngay cả với các dự án điện ảnh lớn, đã có thương hiệu và lượng người hâm mộ trung thành ổn định, phim vẫn có khả năng thua lỗ cao nếu kiên trì bám trụ rạp chiếu trong thời điểm hiện tại. Điều này khiến cho các hãng phim buộc phải tính toán đến kế hoạch phát hành thay thế.
Sony Pictures trong năm 2021 đã buộc phải bán nhiều dự án lớn, rất được kỳ vọng của mình như The Mitchells vs. the Machines, Vivo hay Wish Dragon cho Netflix, Cinderella, Hotel Transylvania 4 cho Prime Video. Hay Warner Bros cũng triển khai phát hành sớm phim điện ảnh của họ trên nền tảng HBO Max. Disney chuyển Luca, sang phát hành trên Disney+, đồng thời Cruella và Black Widow ra mắt kết hợp, vừa chiếu rạp vừa phát trực tuyến...
Việc chuyển dịch, chấp nhận cắt giảm lợi nhuận thậm chí là cho phép thua lỗ khiến cho nhiều dự án phim điện ảnh trong năm qua không thể ra rạp, đặc biệt là những phim có kinh phí thấp, kén người xem và triển vọng phòng vé không quá cao.
Trao đổi với EW, nam diễn viên từng đảm nhiệm vai Batman trong vũ trụ DCEU Ben Affleck nhận định:
Nếu tôi phải cá, một bộ phim chính kịch như Argo sẽ không được chiếu ở rạp bây giờ. Đó là cách đây không lâu. Nó sẽ là một loạt phim giới hạn
Tôi nghĩ rằng các bộ phim chiếu rạp sẽ trở nên đắt đỏ hơn, mang tính chất sự kiện. Chúng chủ yếu dành cho những người trẻ tuổi và chủ yếu là về "Này, tôi rất thích Vũ trụ Marvel, tôi nóng lòng muốn xem điều gì sẽ xảy ra tiếp theo." Và sẽ có 40 phim chiếu rạp mỗi năm, có thể tất cả đều là nhượng quyền thương mại, phần tiếp theo, hoạt hình.
Nhận định của Ben Affleck không mới mẻ. Nhiều nhà làm phim đã lo ngại về thực trạng này thời kỳ hậu COVID-19. Họ tin rằng, khi các bộ phim không đòi hỏi màn hình rộng, âm thanh lớn và không khí đám đông hò hét để có trải nghiệm tuyệt nhất thì cách nhanh nhất và rẻ nhất để khám phá chúng là qua màn hình TV hoặc máy tính ở nhà.
Các bộ phim đề tài kén khán giả như Argo mà Ben kể trên thực tế vẫn có thể thu về mức doanh thu khả quan nếu chúng đạt được giải thưởng tại các kỳ trao giải quan trọng. Dẫu vậy, khi các dịch vụ trực tuyến lên ngôi như hiện nay, một bộ phim với khoảng 50 triệu USD kinh phí sản xuất không phải là tài sản quá lớn để quan ngại về doanh thu phòng vé, đặc biệt khi nó còn là một dự án độc lập, không nằm trong hoặc không có tiềm năng phát triển thành nhượng quyền thương mại ăn khách sau này.
Năm 2021, trong danh sách 10 phim ăn khách nhất toàn cầu, ngoại trừ hiện tượng Xin Chào, Lý Hoán Anh và Hồ Trường Tân từ Trung Quốc, 7 bộ phim còn lại đều hoặc là hậu truyện hoặc nằm trong chuỗi nhượng quyền thương mại ăn khách. Các phim này mức kinh phí trung bình từ 100 đến 200 triệu USD.
Danh sách 10 phim ăn khách nhất năm 2021
Các bộ phim khác cũng có mức đầu tư kinh phí cao khác như Dune, Jungle Cruise hay Free Guy đều là những dự án độc lập được phát hành trong năm vừa qua, tuy nhiên thành tích phòng vé lại hoàn toàn lép vế so với các phim thuộc nhượng quyền thương mại của MCU hay Godzilla vs Kong nằm trong vũ trụ quái vật của Warner Bros.
Trong khi các dịch vụ trực tuyến không có cách nào để tính toán chính xác doanh thu đạt được từ một nội dung cụ thể có trên nền tảng của mình, họ vẫn tăng cường đầu tư tiền bạc để phát triển chúng nhằm thu hút người dùng đăng ký hàng tháng.
Sân chơi mới được xem vừa là cơ hội nhưng cũng là thách thức cho những nhà làm phim hiện nay. Và ngay cả khi các phim điện ảnh kinh phí lớn, đầy đủ tính giải trí còn "ngã ngựa" tại phòng chiếu thì với các dự án nhỏ hơn thật sự khó có thể cạnh tranh trên mặt trận phát hành này trong tương lai.
