Foley là từ ngữ chuyên ngành trong lĩnh vực điện ảnh. Đó được hiểu là một trong các công đoạn hậu kỳ quan trọng nhằm tái tạo các hiệu ứng âm thanh, tiếng động phục vụ cho các bộ phim. Nó được lấy từ tên của Jack Foley, một trong những nghệ sĩ hiệu ứng âm thanh người Mỹ đã có nhiều đóng góp trong việc tạo ra các phương pháp nhằm tái tạo tiếng động thực tế ngay trong phim trường. Những người tham gia vào hoạt động này được gọi là các Foley Artists.
Nghệ sĩ hiệu ứng âm thanh Heikki Kossi đang tiến hành làm việc trong phim trường. Ảnh: A Sound Effect
Trong nhiều năm qua, khi công chúng được tiếp cận thường xuyên hơn với công đoạn hậu kỳ của các bộ phim, những chuyên gia về tiếng động này cũng đã bắt đầu chia sẻ về cách họ tạo ra những âm thanh mà bạn nghe thấy tưởng chừng rất đơn giản nhưng lại là một sáng tạo không ngừng nghỉ như tiếng gót giày đi trên mặt sàn gỗ, tiếng vó ngựa phi trên thảo nguyên, tiếng xương gãy hay thậm chí là những âm thanh tuyệt diệu của tự nhiên như gió rít hay sóng biển cuộn trào.
Đa phần trong số đó đều được những Foley Artists tạo ra bằng các vật dụng mà họ thu thập được trong phim trường chứ không hoàn toàn là ghi lại thực tế từ tự nhiên. Ví dụ điển hình như tiếng một con voi đi trên mặt đất cứng có thể được tạo ra bằng việc bọc một lớp da thuộc vào khúc gỗ lớn và dậm nó lên mặt sàn đất hay tiếng phát ra khi một diễn viên diễn tả cảnh gãy tay thực chất chỉ là những miếng nui giòn bị cắn nát...
Việc tái tạo những tiếng động này trong môi trường studio là vô cùng quan trọng với ngành biên dựng phim. Nó giúp cho tác phẩm có nguồn âm thanh phong phú, chất lượng cao đồng thời tránh mọi rủi ro về tạp âm, đặc biệt là với các phim điện ảnh được trình chiếu cùng những hệ thống âm thanh lớn tại rạp.
Tuy nhiên, việc ghi lại những tiếng vó ngựa, hổ gầm hay gió rít đều là những âm thanh có sẵn trong tự nhiên. Người làm tiếng động đã biết về nó và có quy chuẩn trong việc tạo dựng sao cho sát với thực tế. Nhưng với những thứ không tồn tại như tiếng gầm của một con Godzilla cao 300m hay những khủng long chỉ được biết đến ở thời tiền sử thì công việc này sẽ diễn ra thế nào?
Tiếng kêu của sinh vật tưởng tượng trên phim được tạo ra nhờ một sự pha trộn phức tạp các tiếng động tự nhiên
Al Nelson - Thiết kế viên âm thanh và người giám sát biên tập tiếng động cho loạt phim Jurassic World (Thế giới khủng long) của Universal Pictures đã có những chia sẻ trong một cuộc phỏng vấn vào năm 2016 về công việc tạo ra những tiếng gầm đặc trưng của các sinh vật tiền sử vốn chỉ tồn tại trong trí tưởng tượng và trên màn ảnh rộng.
Theo như chia sẻ, Nelson và các đồng nghiệp đã phải thực hiện hàng loạt các công việc trong hậu trường để có thể tạo ra những âm thanh sống động cho các loài khủng long khác nhau.
Điều đầu tiên, họ cần xác định những tiếng kêu đó dựa vào kích thước, trọng lượng của các sinh vật được thiết kế. Những động vật lớn hơn sẽ có tiếng kêu đục hơn và ngược lại. Loài săn mồi cũng sẽ kêu khác trong khi các động vật ăn cỏ thường gầm gừ hiền lành hơn khá nhiều.
Công đoạn tiếp theo là cần nghiên cứu dựa vào các âm thanh có sẵn trong tự nhiên. Họ liên tục tìm kiếm các tiếng động của những động vật có trong thực tế để tìm ra đặc tính riêng của mỗi loại, từ đó áp dụng cho những sinh vật thời tiền sử.
 | |
 |  |
Nelson cũng thu lại rất nhiều các âm thanh thực tế bao gồm tiếng động vật như sếu, sư tử, tinh tinh, cá heo, lợn rừng... thậm chí là cả các tiếng động cơ máy móc trong nhà máy. Điều này vừa giúp tạo ra thư viện tư liệu phong phú để sử dụng trong quá trình biên tập sau này vừa giúp truyền cảm hứng cho việc định hình tiếng kêu của các động vật giả tưởng trên phim.
Các âm thanh đó được đưa phân tách và xử lý nhờ vào các phần mềm chuyên dụng. Sau khi thu được bản mẫu, các chuyên gia như Nelson sẽ bắt đầu quá trình phối trộn nhiều tiếng động vào nhau để tạo ra một tiếng kêu độc nhất cho sản phẩm của mình.
Ví dụ, tiếng kêu của một con T-Rex, loài khủng long ăn thịt nổi tiếng hàng đầu của thế giới tiền sử, được tạo ra bằng cách trộn lẫn nhiều âm thanh mà Nelson đã thu thập được bao gồm: tiếng kêu đói của loài lợn nái, tiếng hú của khỉ, tiếng những con báo vờn nhau, tiếng hải mã, sư tử... Một số phân đoạn, loài này cũng rít lên khi giao tiếp với nhau và đó là tiếng kêu của loài cá voi đại dương. Hay với những sinh vật dưới nước khổng lồ như Mosasaurus, Nelson đã thêm vào tiếng của loài cá voi hoa tiêu.
Chính việc sử dụng các âm thanh có trong thực tế kết hợp với quá trình hậu kỳ phối trộn phức tạp đã khiến cho tiếng kêu của các sinh vật giả tưởng trên phim điện ảnh vừa có cảm giác thân thuộc nhưng cũng đồng thời lại khá đặc biệt và không hoàn toàn giống bất cứ thứ gì có trong tự nhiên.
